بانکهای اطلاعاتی و کتابخانه های دیجیتالی اینترنت

در این قسمت، تعدادی از بانکهای اطلاعاتی و ویژگی های مهم هر یک از آنها را معرفی میکنیم:

اطلاعاتی چیست؟

بانک¬های اطلاعاتی و کتابخانه های دیجیتالی در وب، پایگاه¬هایی هستند که علاوه بر ارائه متون و منابع ارزشمند، امکانات پژوهشی و قابلیت¬های ویژه¬ای را برای استفاده محققین از متون ارائه شده، فراهم می¬آورند. در بانک¬های اطلاعاتی، امکانات پژوهشی و تحقیقاتی گسترده¬ای فراهم آمده است تا بسیاری از منابعِ کمیاب و نایاب از هر جای دنیا، در یک فضای مناسب مورد استفاده محققان قرار گیرد.

اهمیت و ضرورت بانک¬های اطلاعاتی

پدیده اینترنت و پیش از آن کامپیوتر، تحولات شگرفی در تبادل آسان اطلاعات و پیشرفت جوامع پدید آورده است. بانک¬های اطلاعاتی و کتابخانه¬های اینترنتی، در این میان نقش اساسی ایفا می¬کنند؛ به گونه¬ای که این نوع بانک¬ها و کتابخانه¬ها از حیث کمی وکیفی، به سرعت در حال گسترش هستند. استفاده از این امکان موجب می¬شود تا محققان با کمترین زمان، بدون محدودیت زمانی و جغرافیایی و ...، به منابع پژوهشی دسترسی پیدا کنند.

فواید بانک¬های اطلاعاتی

موارد ذیل¬رامی‌توان از مهم‌ترین مزایاى استفاده ازبانک¬های اطلاعاتی و کتابخانه¬هاى دیجیتالی برشمرد:

- دستیابی آسان و بدون محدودیت¬های جغرافیایی به انبوه اطلاعات ارزشمند؛

- توسعه اشتراک منابع و در نتیجه به کارگیری از همه آنهاتوسط کاربران متعدد در زمان واحد؛

- امکان دسترسی به متن و یا نسخه اصلی منابع کمیاب و یا نایاب؛

- تبادل روان و آسان اطلاعات؛

- امکان جستجو و گردآوری اطلاعات و در نتیجه تکمیل تحقیق در کوتاه‌ترین زمان؛

- صرفه جویى در وقت و هزینه.

برخی از بانک¬های اطلاعاتی

در این قسمت، تعدادی از بانک¬های اطلاعاتی و ویژگی¬های مهم هر یک از آنها را معرفی می¬کنیم:

1. بانک نشریات جی استور ((www.jstor.org

پایگاه اطلاعاتی جی استور از پایگاه¬های معتبر و مهم جهانی است که نشریات آن بالاترین رتبه را در بین نشریات موسسه ISI به خود اختصاص داده است. این پایگاه، بزرگ¬ترین و کامل¬ترین منبع نشریات علوم انسانی به شمار می¬رود که متن کامل بیش از هزار عنوان از مجلات تخصصی علوم مختلف را جهت استفاده محققین و دانش¬پژوهان فراهم آورده است. تاریخ انتشار برخی از مجلات به قبل از قرن 19 میلادی بر می¬گردد؛ به همین جهت این پایگاه مخزن ژورنال¬ها نامیده می¬شود. مهم¬ترین ویژگی این پایگاه آن است که علاوه بر نمایش تصویر همه صفحات نشریات موجود، امکان دریافت فایل مقالات مورد نظر را فراهم می¬سازد و در کنار آن ده¬ها قابلیت و امکان پژوهشی و تحقیقی دیگر را در اختیار کاربران و محققان قرار داده است.از ویژگی‌های ‌جی استور، علاوه برداشتن مجموعه کامل هر مجله از شماره نخست، اسکن پشت و روی مجلات ونمایش آنها با تاخیر 3 تا 5 سال پس از انتشار مکتوب، می‌توان به داشتن بیش از 4 میلیون مقاله و بیش از 21 میلیون صفحه در این موضوعات اشاره کرد: دین، تاریخ، تاریخ علم، یهود شناسی، فلسفه، علوم سیاسی، مدیریت و سیاست اجتماعی، جمعیت شناسی، روانشناسی،جامعه شناسی، تکنولوژی، زبان و ادبیات، ادبیات شفاهی،مطالعات آمریکای لاتین، حقوق، زبان شناسی، ریاضیات، مطالعات خاورمیانه،مردم شناسی، باستان شناسی، معماری و تاریخ معماری، هنر و تاریخ هنر، مطالعات آسیایی، زیست شناسی، تجارت، مطالعات کلاسیک، اقتصاد، مطالعات زنان، فیلم شناسی، امور مالی، جغرافیا، بهداشت، موسیقی، هنرهای نمایشی.

2. کتابخانه الکترونیکی کوئستیا (www.questia.com)

کوئستیا به عنوان یکی از بزرگ ترین کتابخانه¬های روی خط اینترنت، پایگاهی است که وظیفه آن ارائه خدمات نرم افزاری جهت تسهیل در نوشتن تحقیق و پایان‌نامه می‌باشد. هم اکنون بیش از دو هزار دانشگاه و دانشکده از بیش از 170 کشور جهان در این کتابخانه الکترونیکی مشترک هستند و از امکانات آن استفاده می‌کنند.

تاکنون متن کامل بیش از هفتاد هزار جلد کتاب و سه میلیون مقاله و ژورنال، در رشته‌ها وموضوعات مختلف علمی، در این کتابخانه مجازی وجود دارد. با استفاده از این کتابخانه می‌توان از امکانات پیشرفته و مفیدی همچون: جستجوی پیشرفته، ایجاد خودکار پی‌نوشتها، منابع و مآخذ و کتاب‌شناسی، امکانات رنگی کردن و برجسته‌سازی و علامت گذاری برخی از واژگان یاقسمتی از متن و نیز حاشیه نویسی بهره‌مند شد. تمامی تغییرات و تنظیمات هرکاربر در پوشه شخصی جداگانه‌ای ذخیره شده و برای استفاده‌های بعدی قابل استفاده خواهد بود. در این کتابخانه می‌توان بدون عضویت جستجو کرد؛ اما برای مشاهده متن کامل و سایر خدمات باید مشترک شد.

3.بانک اطلاعات آکسفورد (www.oxfordscholarship.com)

در حال حاضر، این سایت متن بیش از دوهزار جلد کتاب ازانتشارات آکسفورد را به صورتonline در اختیار کاربران قرارداده است و هر سال حدود چهارصد عنوان کتاب جدید به آن اضافه می‌کند. موضوعات کتاب‌های این پایگاه عبارتند از: فلسفه، دین، اقتصاد، زیست¬شناسی، تجارت و مدیریت، مطالعات¬کلاسیک، تاریخ، روانشناسی، ادبیات، زبان شناسی و علوم سیاسی.

دسترسی به اطلاعات و امکانات پژوهشی این کتابخانه ازطریق: فهرست عناوین کتاب‌ها، فهرست موضوعات، فهرست نویسندگان و جستجو، صورت می‌گیرد.پس از انتخاب کتاب، فهرست آن نیز قابل مشاهده است که با انتخاب هر بخش یا فصل، متن کامل و خلاصه آن بخش در دسترس قرار داده می‌شود.اطلاعات وامکانات دیگری که هنگام نمایش هر کتاب ارائه می‌دهد، عبارتند از:چکیده کتاب و مشخصات آن مانند مؤلف، سال انتشار و تصویر جلد؛ واژگان کلیدی کتاب و نیز نمایش واژگان کلیدی هر بخش ازکتاب به صورت جداگانه؛ نمایش متن کتاب به صورت چند صفحه پشت سر هم برای سهولت مطالعه؛ امکان چاپ صفحه به صورت متن خالص و جدای از سایر صفحات؛ امکان نمایش منابع و مآخذ و ارتباط بین متن و پی نوشت‌ها.

4.بانک اطلاعات ایبرری (www.ebrary.com)

این پایگاه، دسترسی به مجموعه در حال گسترشی از کتاب‌های 260 ناشر معتبر دنیا را فراهم آورده است. در حال حاضر، در این پایگاه بیش از صد و بیست هزار عنوان شامل: کتاب تمام متن، نقشه، ژورنال، گزارش و دیگر عناوین می‌باشد. هم اینک این پایگاه هزار نمایندگی دارد و بیش از 8/6 میلیون کاربر در سراسر دنیا از آن استفاده می‌کنند. این پایگاه به وسیله نرم افزار info tools امکانات کم¬نظیر پژوهشی و تحقیقاتی را برای کاربر فراهم می‌نماید.

5. کتابخانه عربی الوراق ((www.alwaraq.net

این پایگاه با هدف جمع¬آوری آثار عربی و اسلامی و در اختیار قرار دادن آنها برای محققان و علاقمندان تأسیس شده است. در حال حاضر نزدیک به هزار عنوان کتاب با موضوعات مختلف در این پایگاه جمع‌آوری شده است؛ که به مرور به تعداد آن افزوده می¬شود. در این پایگاه علاوه بر کتاب،¬ بخش¬های دیگری نیز برای استفاده کاربران فراهم آمده است.

پایگاه الوراق که عضویت و استفاده از آن رایگان است، کتاب¬های بخش مکتبة التراثیة و مکتبه المحققة را نیز رایگان ارائه می‌دهد و امکان استفاده از فرهنگ لغت لسان العرب و نگارخانه را بدون عضویت فراهم ساخته است.موضوعات الوراق عبارتند از: ادبیات عرب، تاریخ، زندگی‌نامه علما، نسب شناسی، عرفان و تصوف، جغرافیا، عقاید، علوم حدیث، فقه و فقها، فلسفه، شعر و شاعری، علم رجال، علوم قرآن و تفسیر، لغت شناسی، فرهنگ¬لغت، جامعه شناسی، سفرنامه، سیاست، تجارت، فیزیک، طب، نجوم و... .

6. سایر بانک¬ها و کتابخانه¬ها

کتابخانه اینترنتی تبیان (رایگان)

http://tebyan.net

اطلاعات علمی جهاد دانشگاهی(رایگان)

www.sid.ir

بانک مقالات فارسی(رایگان)

www.mydocument.ir

بانک اطلاعات مقالات اسلامی(رایگان)

www.seraj.ir

پارس درگاه (رایگان)

www.irpds.com

بانک¬اطلاعات¬نشریات¬کشور(حق¬اشتراک) www.magiran.com

مرکزاطلاعات و مدارک علمی کشور (رایگان) www.irandoc.ac.ir

مرکز منطقه¬ای علوم و تکنولوژی (حق اشتراک) www.ricest.ac.ir

بانک نشریات کشور، نمامتن (حق اشتراک) www.namamtn.com

کتابخانه موسوعه الشامله (رایگان)

www.islamport.com

پایگاه آفتاب (حق اشتراک)

www.aftab.ir 

مؤلف: احمد اکبری (محقق مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی